Naše Lj

Alphabeti serborum, 1818.

Istorija digrama Lj je počela u dalekoj balkanskoj prošlosti, a kao prvi pisani izvor se poslovično navodi prvo izdanje Srpskog rječnika Vuka Karadžića iz 1818. godine. Naime, tu i tada su pod naslovom Alphabeti serborum tabelarno prikazane srpska ćirilica i srpska latinica, a onda i mađarska, hrvatska, slovenačka, češka, poljska, nemačka, italijanska, francuska i engleska. Pretpostavlja se da je veći deo tabele izradio Vukov saradnik Jernej Kopitar, a postoje i sporenja oko opravdanosti oznake Serb. lat., budući da Vuk nije priznavao religijski kriterijum nacionalne determinacije, te je i pravoslavne i katoličke štokavce nazivao Srbima.

Kad govorimo o slovu Lj,  nije zgoreg reći da je Sava Mrkalj osam godina pre Vuka sproveo prvu reformu ćirilice (Salo debeloga jera libo azbukoprotres, Budim 1810), a njegova varijanta je sadržala ruskoslovenski digram ль. Četiri godine kasnije, Vuk je prvi put upotrebio Љ u Pismenici (1814). Nije baš sigurno da li je osmislio i digram Lj, no u već citiranoj (i prikazanoj) tabeli iz 1818. možete videti da se u to vreme hrvatsko Lj pisalo kao Ly, što znači da ga nije prepisao iz ilirskih izvora (možda valja dodati da je on, u skladu sa izjednačavanjem štokavaca, samo čakavsko narečje smatrao hrvatskim jezikom).

Latinica Ljudevita Gaja (ili gajica) je premijerno objavljena 1830. godine, a umesto prvobitnog Ly korišćena je slovačka grafema Ľ. Malo kasnije, u eri jačanja serbokroatistike, zamenjena je sa Lj, a Đuro Daničić je 1882. godine, inspirisan Vukovim fonetskim pravilom, predložio reformu latinice u sklopu koje bi digram Lj postao ļ (no, od svega što je predložio, usvojeno je samo stapanje G i J, odnosno D i J u Đ).

Kako god, potpuno je pogrešno proglašavati Vuka tvorcem latinice (što se ponekad dešava), jer je on samo zapisao (i eventualno blago modifikovao) ono što se dominantno koristilo među zapadnim štokavcima, a još pogrešnije osnivačem smatrati Ljudevita Gaja (što se još češće dešava), koji je zapravo bio samo Vukov sledbenik u reformisanju, te propagator već postojećeg pisma.  Treba imati u vidu da je na našim prostorima vrlo teško (a i besmisleno, naročito u sferi jezika) tražiti odgovore na pitanja šta je gde tačno nastalo i šta je čije. Zato se može reći da je latinica sa kvačicama i digramima nedeljivo srpskohrvatska iliti hrvatskosrpska, a kako će je neko zvati, posmatrati i tumačiti - za lingvistiku je irelevantno.

U modernom srpskom jeziku, digram Lj se sreće mnogo češće nego u modernom hrvatskom – zbog transkripcije. Koristimo ga pri prenošenju reči iz španskog (LL – npr. Sevilja), albanskog (l – npr. Ljuan), kineskog (L + neslogotvorno I + samoglasnik – npr. Ljaoning), ponekad iz francuskog (naročito u starim transkripcijiama, npr. Bastilja, mada uvek treba upotrebiti J), čak i iz norveškog (npr. Ljokelsoj, bez ikakvog alibija, jer se Lj transkribuje kao J, što će reći: Jekelsej). Rusko ль se i u srpskom, i u hrvatskom transkribuje kao Lj, no usamljeno л, koje se u nekim slučajevima po normi prenosi kao Lj, u hrvatskom često ostaje L.

Kad se vratimo u svet enigmatike, treba reći da je Lj jedno od najređih slova u ukrštenim rečima (a još ređe u križaljkama, iz već navedenog razloga). U nastavku teksta možete videti pojmove sa početnim Lj koje sam sakupio tokom prethodnih godina, s tim što se mora imati u vidu da su neki od njih upotrebljivi samo u ukrštenicama (bez ulaženja u značenje, u strukturalnom pogledu nema pojmova koji se mogu upotrebiti samo u križaljkama, mada postoje i takvi). Transkripcije su označene sa T (ob. T - neispravno, ali uobičajeno), a pokrajinske reči sa P. Opštepoznatih pojmova uglavnom nema na listi.

LJADOV (T) – ruski kompozitor, Anatolij (rus. Анатoлий Лядов)

LJAJČIĆ – mesto na Kosovu, kod Kamenice

LJAJIĆ – srpski fudbaler, Adem (Torino)

LJAMA (T) – argentinski fudbaler, Kristijan Ezekijel (ranije u Fjorentini) (šp. Cristian Ezequiel Llama)

LJAN (ob. T) – mesto u Norveškoj, kod Osla (norv. LJan)

LJANEROS – južnoamerički pastiri u stepama (šp.)

LJANIK – mesto kod Preševa

LJANOS – široka južnoamerička ravnica, LJANO

LJAO (T) – drevna kineska dinastija, vladala Mongolijom; reka u Kini (eng. Liao)

LJAP – arnautsko pleme, LJAB (Petar Skok), Lab, Laberi

LJAPEŠA – prljavko (RMS)

LJAPITI (P) – zgrabiti hranu i pojesti je (Srpski govor Vojvodine, MS, Novi Sad - SGV)

LJAREZA – vrsta drozda, ljarza, kos kamenjar, stenjar, stenjak (Ornitološki rečnik)

LJARMANI – Arbanasi dvoverci (javno muslimani, privatno katolici)

LJATI (P) – ići (SGV)

LJAUTO (T) – turban drevnih Inka, ljautu

LJEB – mesto kod Doboja

LJEBUŠA – mesto kod Dečana

LJEIDA (T) – grad u Kataloniji, Lerida (kat. Lleida, šp. Lérida)

LJEKOVA – mesto kod Trebinja

LJELJ – slovenski bog mladosti (Nin 2658, Nada Uskoković)

LJELJA – slovenska boginja leta i šuma, Lela, kći Ladina, Poljelja;

LJELJEN – jelen (pokr.) (RMS)

LJELJENČA – mesto kod Bijeljine

LJELJENKO – naziv od milja za jelena (pesn., nar.) (RMS)

LJELJO – bog proleća (pesn.) (RMS); pesma Vojislava Ilića

LJEMEZ (P) – letva na slamnom krovu

LJENOBUD – mesto kod Srebrenika

LJEPOJEVIĆI – mesto kod Nove Varoši

LJEPUNICE – mesto kod Tuzle

LJERKA – st. glumica Draženović; pesma Đorđa Balaševića

LJERKA NJERŠ – hrvatska vajarka i slikarka

LJERKA ŠRAM – starija hrvatska glumica

LJERMONTOV (T) – ruski pesnik, Mihail Jurjevič („Sam u noći idem prema drumu“) (rus. Михаил Юрьевич Лермонтов)

LJESA – starinska naprava za sušenje žita nad vatrom; vrata (u ogradi), ispletena od pruća (Vj. Kviz 244)

LJESAK – blesak (RMS)

LJESE – crnogorski nakit

LJESKA – prut od kog se pravi bič (najčešće od jasena) (SGV)

LJESKANJE – odbleskivanje, blistanje (RMS; Ćosić), takođe: LJESKUTANJE (inf. samo povratni)

LJESKANJE – odleskivanje, bleskanje

LJESKARE – mesto kod Prijedora

LJESKOVAC – mesto kod Bijeljine

LJESKOVE VODE – mesto kod Doboja

LJESKOVICA – mesto kod Drvara

LJESKOVIK – mesto kod Goražda

LJESOVINA – mesto kod Konjica

LJEŠ – nadimak srednjovekovnog zetskog vojvode Alekse Đuraševića

LJEŠ (T) – grad u Albaniji (alb. Lesh)

LJEŠANE – mesto kod Peći

LJEŠEVIĆI – mesto kod Kotora

LJEŠEVO – mesto kod Ilijaša

LJEŠI – šumske vile u ruskom folkloru

LJEŠKOPOLJE – oblast u Crnoj Gori

LJEŠLJANI – mesto kod Bosanskog Novog

LJEŠNICA – mesto kod Kučeva

LJEŠTANI – mesto kod Okučana

LJEŠTANSKO – mesto kod Bajine Bašte

LJEŠTAR – mesto kod Kosovske Kamenice

LJETINIĆ – mesto kod Tešnja

LJETOVIK – mesto kod Kiseljaka

LJEV – ime muzičara i dizajnera Rjadčenka (kao dečak glumio u seriji „Povratak otpisanih“)

LJEVAJA – mesto kod Gornjeg Milanovca

LJEVIŠTA – mesto kod Kolašina

LJEVOŠA – mesto kod Peći

LJIG – varoš u Šumadiji; pritoka Kolubare

LJIGA – ljigava masa; beskarakteran čovek (fig.), ljigavac

LJIGARICA – vrsta guske, ligarica (Ornitološki rečnik)

LJIGATOV DO – ukinuto naselje kod Požarevca

LJIGAVAC – beskarakteran čovek (fig.); jegulja (zool.)

LJIGAVO – prilog: beskarakterno

LJIGAVOST – bednost, beskarakternost

LJIGOVINA – vrsta pazdrena, pasjakovina, krkovina, takođe: ljig

LJILJAK – slepi miš; jorgovan (bot.)

LJILJAN I OMORIKA – pripovetka Branislava Nušića; delo Biničkog

LJILJANA BLAGOJEVIĆ – srpska glumica ("Sjećaš li se Dolly Bell")

LJILJANA BOGOJEVIĆ – hrvatska glumica ("Stipe u gostima")

LJILJANA BUDIČIN MANESTAR – zagrebačka operska pevačica (VK 112); takođe: Liliana Budicin Manestar

LJILJANA DRAGUTINOVIĆ – srpska glumica (Natalija Šćekić u "Srećnim ljudima")

LJILJANA GENER – st. hrvatska glumica („U registraturi“)

LJILJANA HABJANOVIĆ ĐUROVIĆ – srpska književnica („Javna ptica“)

LJILJANA JANKOVIĆ – srpska glumica (tetka Vuka u „Žikinoj dinastiji“)

LJILJANA JOVANOVIĆ –starija srpska glumica („Hajduk“)

LJILJANA KONDIĆ – st. srpska glumica („Jerma“) (Gidrina žena)

LJILJANA KRSTIĆ – starija srpska glumica ("Naša Engleskinja")

LJILJANA MEĐEŠI – makedonsko-srpska glumica (“Zadah tela“)

LJILJANA MOLNAR TALAJIĆ – bosansko-hrvatska operska pevačica

LJILJANA NIKOLOVSKA – prva pevačica grupe „Magazin“

LJILJANA PAVIĆ – srpska scenaristkinja, Sinišina supruga

LJILJANA PETROVIĆ – st. srpska pevačica, prva predstavnica YU na ESC – u (1961)

LJILJANA RANČIĆ – pravo ime pevačice Madam Piano ("Bonito")

LJILJANA SEDLAR – srpska glumica (Sašina tašta u "Boljem životu")

LJILJANA STJEPANOVIĆ– srpska glumica (Ozrenka Soldatović u "Srećnim ljudima")

LJILJANA ŠLJAPIĆ – st. srpska glumica i pevačica ("Zadah tela")

LJILJANA TICA – bivša beogradska manekenka

LJILJANKA – ljiljan žute boje

LJILJCI – porodica leptirova, sumračnici (RMS)

LJIZGAVICA – klizavica (pokr.)

LJOBREGAT (T) – reka u Španiji (šp. Llobregat)

LJOČIĆ – prva srpska lekarka, Draga

LJOKAČ – štap za teranje teleta od krave

LJOKANJE – gonjenje teleta od krave (RMS)

LJOKE – uzvik za teranje teleta od krave, LJOK (RMS)

LJOLJIĆI – mesto kod Jajca

LJOPITI – jako udariti (po Vuku, RMS)

LJORET DE MAR (T) – tursitičko mesto u Kataloniji (šp. Lloret de Mar)

LJOS – onomatopeja udarca pri padu, ljoskac

LJOSA (T) – savremeni peruanski pisac, MARIO VARGAS („Rat za smak sveta“) (šp. Mario Vargas Llosa)

LJOSKA (P) – izmišljeno jelo (SGV), ima značenje kao ptičje mleko

LJOSKAVAC – lekovita biljka ploda nalik trešnji; pljuskavac

LJOTA – rodonačelnik Ljotića; slikar-naivac iz Gadžinog Hana, Ivica Anđelković

LJOTIĆ – srpski predratni fašistički političar, Dimitrije

LJOTIĆEVAC – sledbenik Dimitrija Ljotića (i SDK - a u II sv. ratu)

LJOVISNA (T) – nekada popularna venecuelanska telenovela (šp. Llovizna)

LJU (T) – agrivska princeza u koju se zaljubio Zevs (zast. enigmatizam)

LJU (T) – japanski književnik, Jung (Pravopis)

LJUAN PREKAZI (T) – raniji fudbaler Partizana (alb. Luan Prekazi)

LJUB – poljubac (pesn.) (RMS)

LJUBA ALIČIĆ – srpski folk pevač 

LJUBA LUKIĆ – srpski folk pevač

LJUBA MOLJAC – raniji srpski komičar, Miodrag Andrić 

LJUBA NINKOVIĆ – srpski muzičar, Bodin brat (grupa „S vremena na vreme“)

LJUBA VELIČ (T) – bugarsko-austrijska operska pevačica, sopran, rođena Veličkova (nem. Ljuba Welitsch)

LJUBAČ – mesto kod Dubrovnika; mesto kod Knina

LJUBAČAC – začinska i aromatična biljka, selen, velestika, LJUPČAC

LJUBAČE – mesto kod Tuzle

LJUBAČEVO – mesto kod Banjaluke

LJUBATA – mesto kod Bosilegrada (Gornja i Donja)

LJUBATOVICA – mesto kod Bele Palanke

LJUBAV I ZLOBA – prva izvorna hrvatska opera (u dva čina) (Vatroslav Lisinski)

LJUBAV ILI ŠALA – pesma Gabi Novak iz filma „Ljubav i moda“ (1960)

LJUBAV JE SVUDA – pesma terceta „Moje tri“, ESC 2013.

LJUBAVNA BOLJKA - film Majka Nikolsa iz 1986. sa Meril Strip i Džekom Nikolsonom (eng. Heartburn)
LJUBAVNE IGRARIJE – duet Brene i Džeja (1991)

LJUBAVNE ČAROLIJE – film Grifina Dana iz 1998. sa Sandrom Bulok, Nikol Kidman i Goranom Višnjićem (eng. Practical Magic, u Hrvatskoj: Magija)

LJUBAV NA KIŠI – film Žan – Klod Brijalija

LJUBAVA – mesto kod Kruševca

LJUBAVNO VOĆE – južno voće poreklom sa Anda, čerimoja

LJUBEK – st. hrvatski kajakaš, Matija

LJUBELJ – prevoj u Karavankama

LJUBEN SPASOV (T) – bugarski šahista (bug. Любен Спасов)

LJUBENIĆ – mesto kod Peći

LJUBENOVIĆ – harmonikaš, Časlav

LJUBERAĐA – mesto kod Kuršumlije

LJUBEŠ – mesto kod Aleksinca

LJUBEŠĆICA – opština u Hrvatskoj

LJUBETA LABOVIĆ – crnogorski pisac

LJUBETOVO – mesto kod Zenice

LJUBICA BERAK – st. pevačica narodne muzike

LJUBICA BUKINAC – srpska bodi-bilderka

LJUBICA RAVASI – st. srpska glumica (strina Daca u "Gospođi Ministarki" sa Ružicom Sokić)

LJUBICA SOKIĆ CUCA – srpska slikarka (1914 – 2009)

LJUBIČEVAC – mesto kod Stragara

LJUBIČEVO – ergela kod Požarevca

LJUBIČINA – šeboj (bot.)

LJUBIJA – mesto kod Prijedora

LJUBINA – mesto kod Ilijaša

LJUBINE – mesto kod Ključa

LJUBINIĆ – mesto kod Obrenovca

LJUBINKA BOBIĆ – starija srpska glumica ("Anikina vremena")
LJUBINKA KLARIĆ - srpska glumica ("Normalni ljudi")

LJUBINKO DRULOVIĆ – stariji srpski fudbaler

LJUBINJE – varoš između Trebinja i Mostara

LJUBIŠ – mesto kod Čajetine

LJUBIŠA JOCIĆ – st. srpski režiser i književnik (roman "I s tobom sama")

LJUBIŠA SIMIĆ – raniji srpski bokser

LJUBIŠA SPAJIĆ – raniji srpski fudbaler, Šekularčev saigrač

LJUBIVOJE RŠUMOVIĆ – srpski dečji pesnik ("Zauvari")

LJUBIVOJE TADIĆ – srpski glumac (bratanac Ljube Tadića) ("Gorki plodovi")

LJUBIŽDA – mesto kod Prizrena

LJUBIŽDA HAS – mesto kod Prizrena

LJUBLJANICA – reka koja protiče kroz Ljubljanu

LJUBLJENA – delo engleskog književnika Ivlina Voa

LJUBO KARAMAN – hrvatski istoričar umetnosti

LJUBOGOŠTA – mesto kod Pala

LJUBOMIR BANDOVIĆ – srpski glumac ("Nemoj da zvocaš")

LJUBOMIR BULAJIĆ – srpski glumac („Nepobedivo srce“)

LJUBOMIR LJUBA ĆIPRANIĆ – raniji srpski glumac ("Cubok")

LJUBOMIR LJUBA DIDIĆ – raniji srpski glumac ("Vruć vetar")

LJUBOMIR LJUBOJEVIĆ – srpski šahovski velemajstor

LJUBOMIR MARAKOVIĆ – hrvatski književni kritičar i istoričar

LJUBOMIR MUCI DRAŠKIĆ – pok. srpski pozorišni reditelj (suprug Svetlane Bojković)

LJUBOMIR NENADOVIĆ – srpski pisac ("Pisma iz Italije")

LJUBOMIR ORAK – varaždinski šahista

LJUBOMIR PERUĆICA – srpski folk pevač

LJUBOMIR SIMOVIĆ – srpski pesnik („Vidik na dve vode“)

LJUBOMIR TRAVICA – raniji srpski odbojkaš

LJUBOMIR UBAVKIĆ PENDULA – srpski glumac ("Više od igre")

LJUBOSTINJA – manastir kod Trstenika (XIV v), zadužbina carice Milice

LJUBOŠ (T) – nadimak češko-američkog šahiste Ljubomira Kavaleka (češ. Lubomír Kaválek)

LJUBOTEN – vrh na Šar Planini

LJUBOTIĆI – mesto kod Širokog Brijega

LJUBOTINJ – pleme iz Riječke nahije u staroj Crnoj Gori

LJUBOV EGOROVA (T) – rusko-francuska balerina (1880 – 1972) (fr. Lioubov Egorova)

LJUBOV JEGOROVA (T) – bivša ruska skijašica (rus. Любо́вь Ива́новна Его́рова)

LJUBOVIĐA – mesto kod Ljubovije

LJUBOVO – mesto kod Trebinja

LJUBUČA – mesto kod Konjica

LJUBUŠKI – gradić u Hercegovini

LJUCAVAC – koštunjava riba Jadranskog mora, kanj, kanja

LJUČENJE (P) – izdvajanje svoje stoke iz stada u kom se pomešala sa tuđom (SGV)

LJUĆANIN – žitelj Ljute kod Kalinovika

LJUĆAVINA – gorušica, žgaravica (RMS)

LJUĆE – mesto kod Pljevalja

LJUDA – ljudeskara (RMS)

LJUDA (P) – ljudina, ljudeskara (SGV)

LJUDESKARA – ljudina

LJUDETINA – ljudeskara, ljudesina, ljudurina (RMS)

LJUDEVNOST – čovečnost (RMS)

LJUDI GOVORE – roman Rastka Petrovića (1931)

LJUDIŠTE – pogrdni naziv za čoveka bez ljudskih kvaliteta (RMS)

LJUDMILA – pesma Đorđa Balaševića

LJUDMILA BELOUSOVA (T) – slavna ruska klizačica (rus. Людмила Белоусова)

LJUDMILA ČERINA (T) – slavna francuska balerina (fr. Ludmilla Tchérina)

LJUDMILA KRILOVA (T) – ranija ruska glumica (rus. Людми́ла Крыло́ва)

LJUDMILA TITOVA (T) – ruska glumica (rus. Людмила Титова)

LJUDODER – onaj koji kinji i globi ljude (RMS)

LJUDOKRADICA – kradljivac ljudi (RMS)

LJUIS DOMENEK I MUNTANER (T) – španski (katalonski) arhitekta (šp. kat. Lluís Domènech i Montaner)

LJUIS LJAK (T) – španski (katalonski) pevač i kompozitor (šp. kat. Lluis Llach)

LJUK (T) – španski vojskovođa iz šp. Građanskog rata, Visente Roho (šp. Vicente Rojo Lluch)

LJUKA (P) – otvor na karabi od gajdi (SGV)

LJUKINAJ – mesto kod Prizrena

LJUKOVO – mesto kod Inđije

LJULIN (T) – planina u Bugarskoj

LJULJ – engleska trava, utrinac

LJULJA – morska riba slična skuši (RMS)

LJULJACI – mesto kod Knića

LJULJAILJAKO (T) – najviši aktivni vulkan na Zemlji, u Južnoj Americi, JUJAJAKO (šp. Llullaillaco)

LJULJAK – kolevka, ljuljka (SGV)

LJUMA PENOV – srpska glumica („Crna Zorica“)

LJUN – vrsta jastreba, kostožder, bukoč (Ornitološki rečnik)

LJUNA – vrsta jastreba, lunja, piljug, kanjug, škanj, LJUNJA (Ornitološki rečnik)

LJUPČO ARSOV – raniji makedonski državnik

LJUPINA – mesto kod Nove Gradiške

LJUPKA DIMITROVSKA – st. hrvatsko-makedonska pevačica

LJUPTEN – mesto kod Aleksinca

LJUSIĆI – mesto kod Kalinovika

LJUSINA – mesto kod Bosanske Krupe

LJUSKAVAC – ljuskar

LJUSKAVICA (S) – vrsta kožne bolesti, psorijaza

LJUSPA – ljuska (RMS)

LJUŠA – mesto kod Kuršumlije; mesto kod Donjeg Vakufa

LJUŠTA – mesto i reka na Kosovu; reka u Kosovskoj Mitrovici

LJUŠTA – mesto kod Kosovske Mitrovice

LJUŠTIKA – komušina od kukuruza (RMS)

LJUŠTILICA – rende za ljuštenje citrusnog voća

LJUŠTINA – ljuštura, ljuska (RMS)

LJUT – mesto kod Trilja

LJUTA – reka ponornica u Konavlima; mesto kod Kolašina; mesto kod Kalinovika

LJUTA NANA – vrsta nane

LJUTAC – ljut, tvrdi kamen; ljut, žestok čovek

LJUTAČA – lekovita biljka, andrešelj, praskvinac, koštren, broskova trava

LJUTAJA – mlečnica (bot.)

LJUTAJE – mesto kod Sjenice

LJUTAVA – mesto kod Ruda

LJUTAZA – kamenito mesto

LJUTI – slavenosrpski naziv za februar

LJUTI DO – mesto kod Stoca (BiH)

LJUTI DOLAC – mesto kod Širokog Brijega

LJUTICE – mesto kod Koceljeve

LJUTIČEVINA – vrsta luka, vlasac, vlašac

LJUTIĆI – mesto kod Pljevalja

LJUTIK – vrsta hrasta

LJUTIKA – vrsta luka i trave

LJUTILO – ljut ukus (RMS)

LJUTOGLAV – mesto kod Prizrena

LJUTOGLAVA – mesto kod Peći

LJUTOTRNO – puno ljutog trnja

LJUTOVA – mesto kod Kuršumlije

LJUTOVO – mesto kod Subotice

LJVOV (T) – grad u Ukrajini, Lavov
LJVOVIČ (T) – ruski pozorišni reditelj, Jurij Rakitin (radio u Srbiji)