Ukrštene balerine (2)

Maga Magazinović

Balet se, u paketu sa ostalim granama umetnosti, na Balkanu pojavio vrlo kasno. Mnoge evropske zemlje su imale baletske zvezde još u XVII veku, a kod nas se sve do kraja XIX stoleća znalo samo za zurle, tapane i trbušne plesačice. Valjalo je najpre ispratiti Turke, počistiti za njima, ni iz čega stvoriti građansko društvo, podići rampu zapadnim uticajima i uhvatiti korak sa svetom... Evropska kultura je sporo prodirala u našu avliju, Bel Epok nas je zaobišao u širokom luku, a pre konstitutuisanja baletske scene smo morali da se oporavimo od gladi i ratova, pa da se opismenimo, da se civilizujemo, da sačekamo da zaživi interesovanje za muzičko-scenska dela... Na sreću, ima dosta snobizma u našem mentalitetu, pa je Beograd začas od orijentalne kasabe prerastao u velikoevropsku prestonicu. U međuratnom periodu je napokon došlo vreme za umetnost, a biti Beograđanin je, u principu, značilo pratiti kulturne tokove. Pozorišnu publiku su ranih dvadesetih mahom činili tek doseljeni provincijalci, ali su lako usvajali i ono što nisu razumeli, i tako je nakon formiranja Opere procvetala i 6. umetnost.

Nina Kirsanova

Zapravo, prva srpska balerina MARIJA-MAGA MAGAZINOVIĆ (1882 - 1968) je delovala još pre Prvog svetskog rata, ali baletski šou je počeo tek sa ruskim emigrantima. Prvo značajno ime je JELENA POLJAKOVA, bivša primabalerina Marijinskog teatra, šefica tek osnovanog baleta i predavačica u beogradskoj glumačko-baletskoj školi. 1923. godine u Beograd iz Rusije stiže i NINA KIRSANOVA (1898 - 1989), jedna od najboljih svetskih balerina tog doba, i jedina - uslovno rečeno - srpska baletska umetnica koja je igrala u trupi Ane Pavlove. Kirsanova nije nepoznata rešavačima, ali malo ko zna da se pojavila u efektnoj ulozi kartare u filmu Srđana Karanovića "Nešto između" iz 1983. godine!

Riki Levi

Već sredinom dvadesetih su se istakle i baletske domorotkinje NATA MILOŠEVIĆ, ANICA PRELIĆ i naročito NATAŠA BOŠKOVIĆ. RIFKA-RIKI LEVI, prva profesionalna balerina iz Sarajeva čiji je idealizovani životopis obrađen u bestselerima njene sestričine Gordane Kuić (i TV serijama "Miris kiše na Balkanu" i "Cvat lipe na Balkanu"), bila je baletska atrakcija međuratnog Beograda, a kasnije je stasala i velika enigmatska zvezda RUT PARNEL (1923 - 1992). U ukrštenicama se katkad pojavljuje i izvesna Olga Paranos sa opisom "naša ranija balerina", mada u relevantnim izvorima nema podataka o njoj (uzgred, jedna poznata pozorišna glumica tog doba se zvala Ana Paranos).

Ana Roje

Najveća hrvatska balerina XX veka, a ujedno i najveća baletska zvezda jugoslovenske enigmatike, jeste Splićanka ANA ROJE (1909 - 1991). Zanimljivo je da njena koleginica iz Češke, Ani ili Anika Radošević (1915 - 2014), koja je u međuratnom periodu živela u Zagrebu, a kasnije u Beogradu i Sarajevu, nije stekla veliku enigmatsku slavu, iako se pre udaje za sarajevskog Jevrejina proslavila kao ANI LOROVA u Zagrebu, a kasnije je redovno potpisivana kao Ani ili ANA RAJS (najčuvenija je kao saosnivačica galerije Kolegijum Artistikum). Pored Ane Roje, najzvučnije ime hrvatskog baleta iz tog perioda je MIA ČORAK SLAVENSKA (1916 - 2002), baletska umetnica srpsko-italijanskog porekla.

Natka Penušliska

Postoji još mnogo znamenitih balerina iz bivših jugoslovenskih republika čija su i imena kao stvorena za ukrštanje. U Hrvatskoj su se istakle: SONJA KASTL, KRISTA ŽUPANČIĆ, VERA VAIĆ (supruga Ferda Pomikala), OLGA ORLOVA, ANA MALETIĆ, JITKA IVELJA, VESNA BUTORAC, ASTRID TURINA; u Sloveniji: PIA MLAKAR, ERNA MOHAR, MARTA REMŠKAR, GIZELA BRAVNIČAR, VIDA VOLPI, ETKA KLINC, MAJA DELAK, ANA ŠTEFANEC; u BiH: KATARINA KOCKA, UBAVKA MILANKOVIĆ-JANJIĆ, ANITA BAKOVIĆ, OTILIJA LIKAR, NEDA PAVELA, EMINA-MINKA KAMBEROVIĆ, EDINA PAPO, TEFEDA ABAZOVIĆ, ELINA MARKOVIĆ; u Makedoniji: ANELIZE ASMAN, NATKA PENUŠLISKA, ELPIDA PAKOVSKA, EMILIJA DŽIPUNOVA, ELICA POPOVSKA, JANKA ATANASOVA, OLGA BOEV, ELISAVETA SKALOVSKA, IRENA VETEROVA, RISIMA RISIMKIN.

Mira Sanjina

U ranom posleratnom periodu najviđenije srpske balerine bile su: VERA KOSTIĆ (1925 - 2011), JOVANKA BJEGOJEVIĆ (rođ. 1931) i zagrebačka Jevrejka MIRA SANJINA (1924 - 2010). Najveće uspehe je u drugoj polovini XX veka postigla DUŠANKA SIFNIOS (rođ. 1934), a nisu uzalud skakutale i lepršale ni JELENA ŠANTIĆ, BOJANA PERIĆ i enigmatski neodoljiva IVANKA LUKATELI. Odlično nam je poznata i LIDIJA PILIPENKO (majka glumca Igora Pervića), kao i imenjakinje SONJA LAPATANOV i  SONJA VUKIĆEVIĆ (majka glumice Hristine Popović). Najveća medijska zvezda iz tog miljea je LEPOSAVA - LOKICA STEFANOVIĆ (katkad tvrdi da se uopšte ne zove Leposava), a u stopu je prati JELENA TINSKA, koja se poslednjih decenija predstavlja kao glumica i književnica. Nekada je bila popularna i RADMILA TEODOROVIĆ (Lili u "Otpisanima"), ali joj se nakon preseljenja u Italiju zametnuo svaki trag.

Ista Stepanov

Osnivačica baleta Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu je Ruskinja MARINA OLENJINA (1897 - 1963), solistkinja beogradskog Narodnog pozorišta u međuratnom periodu. U SNP - u su se afirmisale IRENA KIŠ, VERA BLAŽIĆ, JELENA GLAVONIĆ, DANICA REKALIĆ, MIRA MATIĆ, MIRA TAPAVICA, MIRA DEVIĆ, ERIKA MAR(I)JAŠ, NADA GARAJ, BILJANA NJEGOVAN, ILINKA GRNJA itd. Poznate savremene baletske umetnice su: MAJA GRNJA, MIRJANA DROBAC, ISTA STEPANOV,  ANA ĐURIĆ, Japanka ASUKA MARUO, SONJA BATIĆ, TEONA RADANOVIĆ, IRENA MESAROŠ i druge. Izgleda da ANA LEČIĆ (udata, a možda i već razvedena INJAC), koja je spasila belinu 15 x 6, više ne nastupa.

Ašhen Ataljanc

Najbolja srpska balerina kasnog XX veka je AŠHEN ATALJANC (jermensko-srpskog porekla), a među najboljima je i GORDANA SIMIĆ. Kraljica ukrštenih reči je, ipak, ADRIJANA PAVIĆ ili AJA JUNG. U beogradskom Narodnom pozorištu prvakinje su danas: DALIJA IMANIĆ, DUŠKA DRAGIČEVIĆ (supruga Konstantina Kostjukova), njena sestra MILA DRAGIČEVIĆ i ANA PAVLOVIĆ (nomen est omen!), a među solistkinjama se po strukturi imena izdvajaju: TAMARA IVANOVIĆ, IVANA KOZOMARA, MAJA OSTOJIN i SOFIJA FEKETE.