23. 1. 2015.

Biblijski enigmatizmi (3): Jevrejski patrijarsi i matrijarsi

U Bibliji ima više imena nego u kineskom telefonskom imeniku, ali je broj ličnosti koje su značajne u mitološkom i religijskom smislu vrlo ograničen. Dobro je za enigmate, ali i za one kojima enigmatika služi za edukaciju, to što su imena mnogih važnih biblijskih ličnosti kao stvorena za ukrštanje, a i što ne postoje bolji ili bar savremeniji opisi za neke učestale četvoroslovne, petoslovne i druge pojmove iz Starog i Novog zaveta. U jednom od prethodnih postova je uzgredno spemenut enigmatski, a i biblijski popularan Isav, a pošto je njegova familija jedna od najslavnijih, valja posvetiti malo pažnje i ostalim članovima - i to redom, kako bi oni kojima su ta imena dobro poznata mogli da ih sistematizuju (i eventualno upotrebe u nekom kvizu, jer od silnog enigmatskog znanja nema druge vajde).

Sara i Avram
U jevrejskoj tradiciji, ocem naroda se smatra starozavetni patrijarh AVRAM  ili ABRAM (u islamu IBRAHIM), Nojev potomak, odnosno deveto koleno njegovog tamnoputog sina Sema. Uz Avrama, najbitnija ličnost u lozi je EVER (po Daničiću; u daljem tekstu svako prvonavedeno ime je iz njegovog prevoda) ili EBER ili HEBER, Semov čukununuk, po kome su HEBREJI dobili ime. U stvari, pojmovi Jevreji i Hebreji se najčešće izjednačavaju (Daničić koristi isključivo ovaj prvi), i nismo u obavezi da ih razlikujemo, ali u enigmatske svrhe nije zgoreg primiti k znanju da se Hebreji drugačije zovu  EBERITI ili HEBERITI.  Elem, Avramov otac se zvao TARA ili TERAH, i imao je još dva sina: jedan je NAHOR, a drugi ARAN ili HARAN.

Avram je rođen u gradu UR, u HALDEJI ili KALDEJI (u Mesopotamiji), ali se sa ocem i ostatkom porodice kao odrastao čovek naselio u Hananu. Ime njegove žene je SARA ili SARAJA, no prvog sina je dobio sa njenom robinjom iz Misira, po imenu AGARA ili HAGARA. Naime, pošto Sara nije mogla da zatrudni, podmetnula je mužu svoju sluškinju, i posle niza peripetija, u Avramovom domu je zakmečao mali ISMAILO, ISMAEL ili IŠMAEL, praotac ISMAILJACA, ISMAELITA ili ISMAELIĆANA (Arapa). Kad je Avram imao 99, a Sara ravno 90 godina, Bog se smilovao na njih i obećao im naslednika, ali je za uzvrat između ostalog tražio da promene imena: Avram je postao AVRAAM, a SARA SAARA (Daničić u nastavku koristi stare varijante, dok u latiničnim prevodima Abram postaje ABRAHAM, a Saraja Sara). Tako se rodio ISAK ili IZAK, drugi veliki starozavetni patrijarh.

Isak i Rebeka
Pobožni otac je zamalo preklao Isaka kako bi izrazio odanost Bogu, a Sara je, uz blagoslov tog istog Boga, proterala Agaru i Ismaila da bi njen sin bio jedini Avramov naslednik. Avram je, inače, posle Sarine smrti dobio još šest sinova, koje mu je rodila inoča HETURA ili KETURA, i koje je listom udaljio iz rodnog doma, poslavši ih na istok. Njihova imena su: ZOMRAN ili ZIMRAN (moguće da je O u Daničićevoj varijanti posledica omaške, jer nije saobraženo originalu), JOKSAN ili JOKŠAN, MADAN ili MEDAN, MADIJAM, MADIJAN ili MIDJAN, JESVOK, JIŠBAH ili JIŠBAK i ŠUAH (u prevodu Daničića i Karadžića se nedosledno koriste oblici Soijen, Suj i Suja). Svi oni su, naravno, rodonačelnici nekih etničkih grupa, a u Bibliji je posebno popularno Madijamovo pleme MADIJANI, MADIJANCI ili MIDIJANI ili MIDJANCI.

Elem, kada je Isak stasao, otac mu je iz svog zavičaja doveo ženu, dalju rođaku čije je ime REVEKA ili REBEKA. Njihov dom je bio u pustinji NEGEV ili NEGEB (Daničić koristi samo prevod "jug"), u mestu VIRSAVEJA, BEER-ŠEBA ili BER-ŠEVA, a na potomke su dugo čekali, jer se ispostavilo da je Reveka nerotkinja. Isak je imao 60 godina kad je molitvama izlečio suprugu od steriliteta, i na svet su došli blizanci složni kao Kain i Avelj: ISAV ili EZAV i JAKOV. Prvi je bio očev miljenik, a drugi mamina maza, pa iako je po pravu prvorodstva ležerni Isav bio viđen za naslednika loze božjeg naroda, na kraju je lukavom i ne mnogo poštenom Jakovu pripala čast da postane treći veliki starozavetni patrijarh.

Isav je imao tri žene i pet sinova: ADA mu je rodila prvenca po imenu ELIFAS ili ELIFAZ, VASEMATA, BASEMATA ili BASMAT je majka RAGUILA ili REUELA, a OLIVEMA ili OHOLIBAMA mu je podarila preostala tri, čija su imena: JEUS ili JEUŠ, JEGLOM, JALAM ili JAELAM i KOREJ ili KORAH. Sa njima se povukao iz Hanana, "daleko od brata svoga", i živeo na planini SIR ili SEIR. Drugo ime Isava je EDOM, a još prenatalno je određen za oca naroda koji će se do propasti boriti sa žilavom bratovljevim nacijom. Pripadnici tog biblijskog naroda sa tla današnjeg Jordana su slavni EDOMCI ili EDOMITI, a pošto se za kraljevstvo Edom (osnovano na jugu Judeje nakon viševekovne borbe sa Izrailjcima) koristi grčki naziv IDUMEJA, sinonim za Edomce je IDUMEJCI. Uzgred, čuveni jevrejski kralj IROD ili HEROD VELIKI je bio Idumejac, a kraljevstvo je prestalo da postoji u I veku nove ere, kada su Rimljani razorili Jerusalim.

Esav i Jakov
Budući da je Jakov najznačajnija ličnost u jevrejskoj tradiciji, o njegovim ženama i naslednicima - rodonačelnicima 12 izraelskih plemena, će biti reči u zasebnom postu. Ovde još treba dodati da se u gradu Hebron (u Palestini) nalazi sveto mesto judaista, hrišćana i muslimana, poznato kao Pećina Patrijarha ili PEĆINA MAKPELA (u Makpeli), u kojoj su navodno sahranjena sva tri patrijarha i njihove supruge (matrijarsi): Avram i Sara, Isak i Rebeka, i Jakov i Lija.

20. 1. 2015.

Biblijski enigmatizmi (2): Praroditeljska genealogija

Adam i Eva
Otkad ukrštene reči postoje, najpopularnije enigmatske ličnosti su junaci hebrejskog mita, koje i hrišćani, i muslimani, i judaisti smatraju praroditeljima. Njihova uobičajena imena su, dabome, ADAM i EVA. Priču u opštim crtama svi znamo: Bog je šestog dana po svom liku i od obične zemlje stvorio prvog čoveka, a onda od njegovog rebra i prvu ženu, smestio ih u rajski vrt, EDEN... i ovozemaljski šou je počeo. Najpre im je sve bilo potaman, ali se bajka brzo završila jer su pali na prvom ispitu, i na nagovor đavola u telu zmije okusili zabranjenu jabuku sa Drveta poznanja dobra i zla. Prognani su iz vrta izobilja, prokleti i osuđeni na doživotno dirinčenje, kako bi se prehranili i obezbedili deci egzistenciju. S obzirom na to da im je životni vek bio oko 10 puta duži od veka stvarnog čoveka, može se pretpostaviti da je i punoletstvo njihovih potomaka bilo pomereno za nekih 180 godina, a to valjda znači da su im KAIN i AVELJ dosta dugo bili na grbači. Iako je odgajanje dece u taze stvorenom svetu bilo mnogo jednostavnije nego danas, najvažnije je bilo vaspitati ih - a prvim roditeljima to nije baš pošlo za rukom, pa je Kain (zemljoradnik) presudio bratu Avelju (pastiru), i to iz puke zavisti, pošto je Bog odbacio ponuđeno žito, a prihvatio žrtveno jagnje (...). Nema potrebe da se bavimo detaljima, tumačenjima i implikacijama, jer su ovi mitološki tj. religijski podaci za nas značajni samo kao enigmatska građa.

Kain i Avelj
Adam je originalno hebrejsko ime ("čovek"), u islamu je ADEM, kod Španaca ADAN, a kod Portugalaca ADAO. Eva se u Daničićevom prevodu zove JEVA, a u islamu HAVA, što odgovara hebrejskom originalu ("živi stvor"). Kain i Avelj su u islamu KABIL i HABIL, Avelj je u većini jezika ABEL (uključujući srpskohrvatski; varijanta sa LJ je importovana iz crkvenoslovenskog), a Kain je kod Daničića KAJIN, baš kao i u hebrejskom, gde se Avelj zove HEVEL. Ako se pitate ko je LILIT, Biblija vam ne može dati odgovor, jer je to apokrifni pojam, mada  to ne znači da je uobičajeni opis "Adamova prva žena" pogrešan. Reč je o noćnom demonu, preuzetom iz vavilonske mitologije, a po jevrejskom mitu, ona je i prva feministkinja, jer je svojevoljno napustila raj čim se ispostavilo da ne može biti ravnopravna sa suprugom (iako su stvoreni na isti način). Spominje se samo uzgred u Knjizi proroka Isaije, ali Daničić umesto njenog imena upotrebljava reč "vještice", a Ivan Šarić "noćna stvorenja". Uz to, iako za EDEM najčešće koristimo medicinski opis, treba znati da je u Daničićevom prevodu to naziv za EDENSKI VRT ili Eden (takođe: VRT EDEMSKI).

Nakon Aveljeve pogibije, Eva je rodila  trećeg sina po imenu SIT, SET ili ŠET. Prema Bibliji, kompletno postpotopsko čovečanstvo čine njegovi potomci, jer Kainovih, koji se u biblijskoj literaturi zovu KAINITI,  nije bilo na Nojevoj barci, a Avelj nije ni imao naslednike. U prvoj knjizi Starog zaveta je rečeno da su Adam i Eva imali još dece, ali se njihova imena ne navode; u apokrifnoj Knjizi Jubileja se spominju dve ćerke: AVAN i AZURA - prva se udala za brata Kaina, a druga za Sita.

Kain je, pošto se nastanio istočno od Edena, u zemlji NAID ili NOD i "poznao ženu svoju", dobio sina po imenu ENOH ili ENOK (u prevodu Ivana Šarića). Enohov sin je IRAD (u Daničićevom prevodu Gaidad, što nema nikakve veze sa hebrejskim originalom), Iradov sin je MEHUJAEL (po Daničiću Maleleilo, ali se i tu radi o previdu, jer je to ime iz Sitove loze), Mehujaelov METUŠAEL (Daničić ga izjednačava sa slavnim Metuselahom iz Sitove loze, i u oba slučaja koristi MATUSAL), a Metušaelov naslednik se zove LAMEH ili LAMEK. On je imao dve žene i četvoro dece: ADA je rodila sinove po imenu JOVIL ili JABAL i JUVAL ili JUBAL, a SELA ili SILA sina koji se zvao TOVEL ili TUBAL-KAIN i ćerku koja bi konačno mogla da skloni "Narodni magazin" ad akta: njeno ime je po Daničiću NOEMA, po Šariću i Bakotiću NAAMA, a po Dretaru NAMA, i prema nekim judaističkim spisima, bila je Nojeva žena (tako se zvala i supruga čuvenog izraelskog kralja Solomona, ali više o tome u nekom narednom postu). Niz Kainita se tu završava, jer je potop omeo Lamehove potomke u daljem razmnožavanju.

Noje
Za verujuće čovečanstvo mnogo bitniji Sitovi potomci (po analogiji sa Kainitima, SITITI ili SETITI ili ŠETITI) su:  sin ENOS ili ENOŠ, Enosov sin KAJINAN ili KENAN, Kajinanov sin MALELEILO ili MAHALALEL, Maleleilov sin JARED ili JERED, Jaredov sin ENOH, ili po Dretaru HENOH, ili po Šariću HENOK (verovatno da bi se razlikovao od Kainovog sina, mada se izvorno zovu isto), Enohov sin MATUSAL ili METUSELAH (iz opšte kulture poznat kao METUZALEM, simbol  dugovečnosti, mada mu je cela familija takva), Matusalov sin je LAMEH ili LAMEK (nije baš najjasnija ova paralela sa Kainovom lozom), a Lameh je svom sinu dao ime NOJE, NOA ili NOJA (po Dretaru). Noje, koji je po predanju kriv za opstanak ljudske vrste, imao je tri sina, od kojih su nastale tri ljudske rase - bela od JAFETA (JAFETITI), crna od SIMA ili SEMA ili ŠEMA (SEMITI) i žuta od HAMA, ŠEMA ili ŠAMA (HAMITI).

U Bibliji se ne spominju ženska imena iz Sitove loze, ali u već citiranoj apokrifnoj Knjizi Jubileja su navedena imena svih devet dama; pored već poznate Sitove Azure, tu su: Enosova NOAM, Kajinanova MUALALET, Maleleilova DINA, Jaredova BARAKA, Enohova EDNA, Matusalova EDNA, Lamehova BETENOS i Nojeva EMZARA.

19. 1. 2015.

Biblijski enigmatizmi (1): Rmpalije iz Kanaana

Levijatan
Biblijski pojmovi, naročito starozavetni, imaju izvanrednu enigmatsku vrednost, i vrlo su zastupljeni u ukrštenim rečima slovenskih naroda. Ne postoji rešavač sa naših prostora, makar bio okoreli komunista, verski analfabeta, musliman ili đainista, kome su nepoznata imena poput AMOS, ARON ili NATAN, narodi kao što su SAMARIĆANI, AMORIĆANI ili AMONIĆANI, biblijske nemani LEVIJATAN i TANIMI itd. Prosto, neki biblijski nazivi su takvi da ih nijedan enigmata ne može ignorisati, a iako su u drugoj polovini prošlog veka verovatno bili nepoželjni, danas nema razloga za izbegavanje, tim pre što se veronauka na velika vrata vratila u naše škole. Uostalom, elementarno poznavanje Svetog pisma je deo opšte kulture, pa nije na odmet da čak i mi koji nemamo razvijena religiozna osećanja i interesovanja, makar iz ukrštenica saznamo ponešto iz te oblasti. Kao autor, biblijskim podacima pristupam otprilike kao pojmovima iz grčke ili rimske mitologije: zanimaju me samo ako su istovremeno značajni i enigmatski upotrebljivi (ili čak nezamenljivi). Šta to znači? Eto, recimo, pošto ne postoji dobar alternativni opis za vrlo nasrtljiv četvoroslov ISAV, nemam kud nego da pristanem na: "Isakov i Rebekin stariji sin, Jakovljev brat blizanac, praotac Edomita/Edomaca". Od toga niko nema štete, a kako se nijedno ime u Starom zavetu ne spominje tek reda radi, i za mnoge druge očeve, sinove, proroke, stradalnike, pripadnike plemena (...) ima mesta u našim zagonetkama.

S jedne strane je zbunjujuće, a sa druge vrlo korisno (za sastavljače) to što skoro svaki biblijski naziv ima barem dve varijante: ćiriličnu (uslovno rečeno, pravoslavnu) i latiničnu (katoličku). Moje poznavanje materije nije dovoljno da bih mogao precizno da odgovorim na pitanje: kako je došlo do toga da pravoslavni i katolički prevodioci ista imena adaptiraju na sasvim različite načine prevodeći potpuno istu knjigu, ali je evidentno da su se ovi drugi više oslanjali na originalnu hebrejsku grafiju. Prvi moderni prevod Starog zaveta na srpski jezik je delo Đure Daničića (1864), a prema zvaničnim podacima, prevodio je sa nemačkog (18 godina pre njega, Vuk Karadžić je takođe sa nemačkog preveo Novi zavet). Kao orijentir je očigledno korišćen srednjovekovni prevod na crkvenoslovenski, pa su mnogi nazivi toliko udaljeni od originala da ih je nemoguće prepoznati. Spomenuti ISAV se, recimo, u latiničnoj varijanti zove EZAV, što je bliže izvornom obliku, a razlike u nazivima se u većini slučajeva odnose na S/Z i V/B (Isak - Izak, Isaija - Izaija, Avesalom - Absalom, Jov - Job, Moav - Moab, Vavilon - Babilon). Takođe, mnogi nazivi su kod Daničića i Karadžića takoreći izgubljeni u prevodu, pa se npr. Levijatan pod tim imenom spominje samo jednom, a u svim ostalim slučajevima se prevodi kao najobičniji krokodil. Ili, recimo, jedan od tri Amorićanina koji је pomogao Avramu tj. Abramu u borbi protiv četiri cara (u katoličkoj verziji se sreću varijante Amoriti i Amorejci, kod Daničića isključivo Amoreji) se zove ANER (ostala dva: Eshol / Eškol i Mamrije / Mamre), ali je kod nas dobio ime AVNAN, koje se baš nikako ne može izvesti iz originala, pa je po svoj prilici reč o lapsusu. Treba znati da se prevod jednog čudnog Srbina katoličke veroispovesti - Luja Bakotića iz 1933. godine smatra najboljim, a ako nekoga zanimaju paralele, preporučujem sajt sa uporednom pretragom (OVDE).

Elem, u ovom postu bih se zadržao na čuvenoj rasi divova iz Starog zaveta, koja je među autorima i rešavačima poznata pod imenom ENAK. Tačno, Đuro Daničić je koristio početno E, koje je tipično za germanske jezike (mada su i Nemci u međuvremenu prešli na A). To je jedini prevod na našim prostorima u kojem se dosledno koristi germanizovana varijanta, a u srpskoj enigmatici se ipak ne viđa precizniji oblik, karakterističan za latinične prevode. Naime, rodonačelnik ovog plemena se zove ANAK, potomak je gorostasnih polubogova NEFILA (Daničić ih spominje samo kao "silne ljude") i pripadnik divovskog roda REFAITI ili REFAIMI. Njegov otac je ARVA ili ARBA, i po njemu se grad HEVRON ili HEBRON zvao i KIRIJAT-ARVA ili KIR(I)JAT-ARBA

Ko su slavni ENAKITI? To je zajedničko ime za tri Enakova sina (a onda i ostale potomke), mada se ni u jednom poznatom prevodu ne zovu tako! Daničić koristi oblik ENAKIMI, kalkiran iz hebrejskog, jer se Anakovi potomci, odnosno čitavo pleme, zbirno zovu ANAKIM. ANAKITI se sreću u prevodu Tomislava Dretara, a slična varijanta se upotrebljava i u drugim jezicima (eng. Anakites, nem. Anakiter). Oblik sa početnim E je u našu enigmatiku verovatno dospeo zahvaljujući nečijem smislu za analogiju: ako pleme zovemo Enak, saplemenici su, logično, Enakiti. Ivan Šarić i Lujo Bakotić koriste oblik ANAKOVCI

Anakovi tj. Enakovi sinovi su: AHIMAN, SESAJ ili ŠEŠAJ i TALMAJ (u Daničićevom prevodu se na jednom mestu pojavljuje pogrešan oblik Teliman, a umesto Sesaj stoji Sesije). Izraelci koje je MOJSIJE poslao u KANAN ili KANAAN ili HANAN ili HANAAN da izvide situaciju su u odnosu na njih, prema svom priznanju, izgledali kao skakavci, a sićušni ISAK NAVIN ili JOŠUA je na kraju ipak uspeo da protera te džinove sa njihovih ognjišta (naseljavali su judejske planine, uključujući gradove Hevron ili Hebron, ANAV ili ANAB i DEVIR ili DEBIR, a nakon egzodusa su živeli u gradovima GAZA, GAT i AZOT ili AŠDOD).

U našim ukrštenim rečima se ponekad koristi sumnjivi plural ENACI (bez izvora), ali i još sumnjiviji i nelogičniji oblik ENAKI (možete videti u nagrađenoj skandinavci Dragoslava Rosića koja je predstavljena u postu "Enigma po mojoj meri"). U svakom slučaju, postojeću grupu učestalih "enačkih" pojmova mirne duše možemo obogatiti oblicima: ANAK, ANAKIM (bez umnožavanja), ANAKOVAC / ANAKOVCI, ANAKIT / ANAKITI, ENAKIM / ENAKIMI, ali i sasvim novim informacijama, tematski bitnim, a pride spakovanim u vrlo zgodne nizove slova: ARVA / ARBA, AHIMAN, ANAV / ANAB, DEVIR / DEBIR itd.

18. 1. 2015.

I muka ima četiri slova - A (2)

Pošto je post kojim sam ukazao na manjkavosti Žugićevog popisa četvoroslovnih pojmova koji počinju slovom A bio jedan od najčitanijih u protekloj godini, verujem da će se neki čitaoci bloga obradovati nastavku. Naime, prvo poglavlje četvoroslovnog rečnika sadrži više od 500 odrednica, ali se meni kao korisniku često dešavalo da ne mogu da pronađem neki relativno poznat i frekventan pojam - jer nije na spisku. Tako sam sakupio, proverio, lapidarno opisao i uskladištio još 300 - 350 reči za koje smatram da mogu biti od koristi svim sastavljačima. 

Spisak sadrži i pojedine pojmove iz Žugićevog rečnika, ali sa drugačijim (preciznijim ili potpuno novim) opisima, jer smo u prvom postu videli da neispravni podaci nisu retkost. Tada su neki pojmovi označeni kao loše transkribovani ili neopravdano transliterirani, drugi kao pogrešno prepisani, treći kao netačno opisani, a ponuđene su i neke zamene. Međutim, na tih dvadesetak strana ima toliko sitnih, odavno ukorenjenih, a samim tim i teško uočljivih grešaka - da bi za njihovo ispravljanje bilo potrebno tek malo manje vremena i truda nego što je autoru rečnika bilo potrebno za prikupljanje. Recimo, svi koristimo pojam ATAI. Opis glasi: "turski istoričar, Nevizade Atauljan", a malo ko zna da je taj romantični Turčin iz XVII veka zapravo bio pesnik! Pisao je isključivo u stihovima, pa iako pojedini izvori tvrde da njegova dela zadiru u oblast istorije, istoričar je otprilike koliko i Njegoš, a verovatno i manje. Uz to, dovoljno je reći: Nevizade Atai, a ukoliko neko baš želi da bude precizan, valjalo bi da navede kompletno ime: ASIL ISMI ATAULAH, umesto istrgnutog i izvitoperenog člana niza Atauljan

Treba reći i da sa ovim dodatkom spisak ne postaje konačan: verovatno ima još bar toliko manje-više značajnih i upotrebljivih pojmova sa šemom A_ _ _, a ako bismo ih tražili u atlasima ili biblijskim spisima, brzo bismo došli do zaključka da otkrivanju nema kraja. Budući da meni nisu naročito mili geografski pojmovi, izbegavao sam ih koliko je to bilo moguće, jer nalazim da čak i "deveta rupa na derviškoj svirali" ima veću informativnu i edukativnu vrednost od opisa "grad u Ruandi" ili "mesto u Patagoniji", naročito kada se uopšte ne radi o poznatim i važnim toponimima. Na primer, pometnju koju je Žugić napravio opisavši više nego frekventan pojam ALAM kao "američki glumac Bejts", neko je pokušao da ublaži vrlo proizvoljnim i neproverljivim opisim "grad u Mjanmaru", iako postoji više istaknutih ličnosti koje se prezivaju Alam (izv. Allam). 

Na drugoj strani, iako se malo ko može pohvaliti detaljnim poznavanjem imena iz Biblije, činjenica da je to najčitanija knjiga na svetu je sasvim dovoljna za eksploatisanje pojmova koji su bukvalno neodoljivi. Eto, nema živog ljubitelja enigmatike koji ne zna za divovsko pleme ENAK i pripadnike ENAKITE (o kojima ću govoriti u sledećem postu), a niko nema pojma da se jedan od gradova koje su naseljavali zvao ANAV ili ANAB! Uz to, ANAK obično opisujemo kao "grad u Severnoj Koreji", a to je u stvari drugi, tj. prvi, tj. pravi naziv za pleme ENAK! Naravno, pojedini pojmovi su takvi da ih valja koristiti samo pod posebnim okolnostima (čitaj: u velikoj nuždi), ali svaki ozbiljan autor i bez moje napomene to ima na umu.

(dopuna)



A TIM – najbolji sastav sportske ekipe
ABAR – roman Voje Terića
ABAZ Dizdarević – crnogorski glumac
ABDI Bile – bivši somalijski trkač
ABEL Tasman – holandski moreplovac
ABID – pesma „Zabranjenog pušenja“; antički grad u Egiptu, Abidos
ABIM – jedan od 7 svetih Мakavejaca iz Starog zaveta, HABIM, AVIM
ABON Flerijski – francuski teolog iz IX veka (lat. Abo Floriacensis)
ABOT – raniji američki komičar, Bad, partner komičara Kostela
ABRA – uloga Džuli Haris u filmu „Buntovnik bez razloga“
ACIN – novosadska vajarka, Ivanka
AČEH – provincija Sumatre, Ače ili Aćeh ili Aće
AČIĆ – naš muzički pedagog i psihološkinja, Gordana
AČIN – oblast u Avganistanu, na granici sa Pakistanom
AĆEH – v. AČEH
AĆIĆ – novosadski di-džej, Vladimir; bosanski fudbaler, Milovan
ADAD – argentinski šahista, Karlos; sumerski bog oluje
ADAM Arkin – američki glumac („Mank“)
ADAM Mickjevič – poljski pesnik romantizma
ADAM Puslojić – naš pesnik
ADAM Sandler – američki glumac
ADAM Smit – škotski filozof i ekonomista
ADAN – španski fudbaler, Antonio
ADEL Adkins – engleska pop pevačica
ADER – francuski aviokonstruktor, Kleman (prvi leteo i izmislio naziv avion!)
ADES – sinagoga u Jerusalimu
ADIĆ – naša istoričarka umetnosti, Vesna
ADIL Maksutović – naš folk pevač
ADIM – jedan od 7 svetih Makavejaca iz Starog zaveta, HADIM
AD-ON – softverski dodatak
A-DUR – durski tonalitet
ADVA – grad u Etiopiji, ADUA
ADŽUD – grad u Rumuniji
AĐIĆ – naša istaknuta lekarka, Nada Čemerlić
AELO – jedna od Harpija u grčkoj mitologiji, AELA
AETA – filipinski Pigmeji
AFAN – reka u Velsu, Afon, Avan
AFIS – v. AFIZ
AFIZ – filozof (tur.), afis
AFON – v. AFAN
AFRA – ranohrišćanska svetica
AFRO – vrsta frizure
AGAV – kušitski jezik kojim se govori u Etiopiji
AGEJ – jevrejski prorok
AGIĆ – hrvatski fudbaler, Jasmin
AGIL Mamadov – azerbejdžanski fudbaler
AGIM Ibraimi – makedonski fudbaler
AGIR – reka u Rusiji, pritoka reke Usenj
AGUA – vulkan u Gvatemali, Agva
AGUC – pripovetka Veljka Petrovića
AGVA – v. AGUA
AHAC – novosadska rukometašica, Di(j)ana
AHAJ – uzvik za teranje ptica grabljivica
AHAM – gradić u Bavarskoj
AHAN – lopov iz Biblije, Harmijin sin, AKAN
AHAR – deo kuće za muškarce kod muslimana; grad u Iranu
AHAV – kapetan koji se borio sa belim Mobi Dikom
AHEJ – helenski književnik iz V veka pne, Aheus
AIČI – prefektura u Japanu
AIJI – kineska državnica i medijski magnat, Šeng
AIKO – japanska pop pevačica
AILA – smrtonosni ciklon sa Indijskog okeana iz 2009.
AINA – reka u Kamerunu
AINI – nepošteni ljudi, zlikovci (tur.), haini; izraelska književnica, Lea
AINO Akte – finska operska pevačica (1876 – 1944)
AINO Alto – finska arhitektkinja (1894 – 1949)
AIRI Suzuki – japanska violinistkinja
AISA – raniji španski košarkaš, Huan
AIŠA – kći Abu-Bekra, Mohamedova treća žena, AJŠA
AIVA – marka japanskih televizora
AJAC – rečca za odricanje, aja
AJAS - sin Telamona, starogrčki junak iz Trojanskog rata, Ajant, lat. Ajaks (mit.)
AJDA Lupino – starija američka glumica („Visoka Sijera“)
AJDE – uzvik za podsticanje na nešto, hajde
AJER –vrsta konjaka sa jajima
AJIR – arhiv jadranskog instituta iz Rijeke (skr.)
AJLA Fišer – australijska glumica (izv. Isla Fisher)
AJLE – prilično, dosta (tur.)
AJMA – luk vlašac, aljma (bot.)
AJON – meksički košarkaš, Gustavo
AJOŠ – odmetnik, propalica (tur.), hajoš; lađar (mađ.), hajoš
AJRA Oldridž – američko-engleski glumac iz XIX veka
AJRI Demirovski – makedonski muzičar
AJŠA – v. AIŠA
AJTA – skitnica, besposličar (tur.), ajtadžija
AJUB – Muhamedov sledbenik i vojskovođa, Abu Al-Ansari
AJUB Daud – somalijski fudbaler
AJUB Nefzi – francuski bokser
AJUJ – uzvik žalosti, aju
AJVS –raniji američki glumac i pevač, Barl
AKAI – marka japanskih muzičkih uređaja
AKAK – grad u Kamerunu
AKAM – ganski fudbaler, Dejvid
AKAT – akt (zast.)
AKER –američka diva nemog filma, Džin
AKID – v. AKIS
AKIL – irsko ostrvo (ne Ačil!)
AKIR – lik iz orijentalne priče, Ahikar („Premudri“)
AKIS – planina uz Kaspijsko jezero; Galatejin miljenik, pastir sa Sicilije (mit.), Akid
AKMA – akupunkturni magnet
AKNA – pubertetska bubuljica
AKOP Akopjan – jermenski pesnik
AKOR – planina u Portugaliji
AKOŠ Korica – naš rvač
AKRA –italijanski filozof, Frančesko (1834 – 1913)
AKSL – figura u umetničkom klizanju
AKSO – general iz Francuske revolucije, Nikola
AKSU –turska pevačica, Sezen
AKTA – zvanični spisi
AKTE – v. AINO Akte
AKUN – Aleutsko ostrvo
AKVE – srednjovekovni grad na Dunavu, kod Prahova
ALAČ – naš pozorišni glumac, Aleksandar; naša glumica, Anja
ALAM – engleski glumac, Rodžer; uzbekistanska manekenka, Nataša
ALAN Alda – američki glumac („Zavođenje Džoa Tajnana“)
ALAN Arkin – američki glumac („Rusi dolaze“)
ALAN Bejts – engleski glumac („Grk Zorba“)
ALAN Bol – engleski fudbalski trener
ALAN –kanadska balerina i glumica, Mod (1873 – 1956)
ALAN Kar – engleski komičar i TV lice
ALAN King – američki glumac, komičar („Mačje oko“)
ALAN Koks – engleski glumac
ALAN Lad – američki glumac (“Plava dalija“)
ALAN Rid – američki glumac („Doručak kod Tifanija“)
ALAN Simonsen – danski fudbaler
ALAN Tam – kineski pevač i glumac
ALAN Tik – kanadski glumac
ALAN Tudik – američki glumac
ALAR –bivši fudbaler Borca iz Banjaluke, Goran
ALBA – američka glumica, Džesika; pesma Olivere Katarine
ALBA Parijeti – italijanska glumica („Mesar“)
ALBE Vidaković – hrvatski kompozitor
ALBU – francuski vajar, Žorž di Tane (1895 – 1986) (izv. Georges Halbout du Tanney)
ALDA – v. Alan Alda
ALDI – nemačka trgovinska kompanija
ALDO Čikolini – italijanski pijanista
ALDO Đufre – italijanski glumac (1924 – 2010)
ALDO Moro – raniji italijanski političar
ALEB – galeb (zool.)
ALED Džouns – velški pevač
ALED Tidir – velški pesnik (1465 – 1525)
ALEF – prvo slovo feničkog pisma
ALEJ – grad u Libanu; kralj Arkadije, Afidantov sin (mit.), Aleos
ALEK Vek – sudanska manekenka i top model
ALEL – varijanta istog gena
ALEN – američki košarkaš, Rej; engleska pevačica, Lili
ALEN Bogosjan – francuski fudbaler
ALEN Boske – francuski pisac
ALEN Delon – francuski glumac
ALEN Karon – kanadski (tj. frankokanadski) džez gitarista
ALEN Kini – francuski glumac („Sladak život“)
ALEN Taner – švajcarski režiser („Sredina sveta“)
ALEN Tejt – američki pesnik (1899 – 1979.)
ALEN Žires – bivši francuski fudbalski reprezentativac
ALEŠ – češki slikar, Mikolaš (1852 – 1913)
ALEŠ Bebler – raniji slovenački diplomata i publicista
ALEŠ Pipan – slovenački košarkaški trener
ALET – Egistov i Klitemnestrin sin (mit.), Aletes
ALEZ – gradić u Francuskoj (izv. Alleuze)
ALFI Kabiljo – hrvatski kompozitor
ALGO Karp – estonski olimpijski skijaš
ALIF – prvo slovo arapskog pisma
ALIK Saharov – američki TV režiser
ALIL – Koštanin svekar u drami Bore Stankovića
ALIP – rusko muško ime, Alipij; starogrčki vajar sa Sikiona, Alipos (V vek pne)
ALIT – trikalcijum silikat, sastojak cementa
ALMA Ekmečić – bosanska pevačica
ALME – reka u Nemačkoj, pritoka Lipe; gradić u Lombardiji
ALNA – reka u Rusiji
ALOA – drevna država na teritoriji Sudana; grad u Škotskoj i istoimeni FK
ALOE – tropska biljna vrsta, aloja (grč.)
ALOJ – smolasta materija iz lista aloje
ALOM – bog neba kod starih Maja
ALON – hajdemo! napred! ura! (franc.); grad u Burmi
ALON Abutbul – izraelski glumac
ALOŠ – gradić u Francuskoj
ALOT – grad u Iranu
ALTI – beogradski sportski klub
ALUA – v. Alur
ALUJ – mesto u Francuskoj
ALUK – vezena maramica, jagluk
ALUM – prirodni antiseptik sličan stipsi
ALUN – visoravan na Miroču
ALUR – nilotski narod u Kongu, Alua, Lur
ALZA – kanadski glumac i režiser, Volter
ALJAK – kratak gunj, aljetka;
ALJAV – sakat (pokr.)
ALJKA – haljinica (u izrazu „dići aljku na bataljku“ – pokupiti prnje i krenuti)
ALJMA – v. AJMA
ALJUŠ Gaši – kosovski državnik
AMAD – francuski general, Alber (1856 – 1941); Asirov grad iz Biblije, Amead
AMAI – poznata kozmetička marka
AMAK – Aleutsko ostrvo; aktivni vulkan na Aljasci
AMAR Gile Jašarpsahić – bosanski folk pevač, zvezda Granda
AMAR Osim – bosanski fudbalski trener („Željezničar“)
AMAS – egipatski faraon, Amazis
AMAŠ – američki državnik, Džastin
AMAT –španski fudbaler, Žordi
AMAŽ – gradić u istočnoj Francuskoj (izv. Amage)
AMBA – reka u Rusiji, uliva se u Amurski zaliv
AMBI – latinski prefiks: oba, oboje; varoš u Francuskoj (izv. Hambye)
AMBU – reanimacioni balon; medicinski balon za veštačku ventilaciju pluća
AMDO – jedna od 3 istorijske provincije Tibeta (Kam i U-Cang)
AMED – ribarski grad na Baliju, sa plažom od crnog peska
AMEJ – bivša kanadska olimpijska plivačica, Džesika (izv. Amey)
AMEL  – bosanski pevač Ćurić; folk pevač Ćeman
AMER Delić – bivši američki teniser
AMES– grad u Galiciji (Španija)
AMET – v. AMUT; grad u Norveškoj
AMFI – grčki prefiks: oko, okolo
AMGE – indijska glumica Joti (ili Jioti), najniža živa žena na svetu (62, 8 cm)
AMIĆ – hrvatski fudbaler, Nedjeljko
AMID –organski derivat amonijaka
AMIK –kralj Berbika, Posejdonov sin, Amikos (mit.)
AMIO – francuski renesansni pisac, Žak (izv. Amyot)
AMIS – antički grad u Turskoj, Amisos (danas Samsun); tajvanski narod, Ami
AMIŠ – pripadnik sekte menonitske crkve u Sad
AMIT – v. AMUT
AMIT Ivri – izraelska plivačica
AMIT Tamir – izraelski košarkaš
AMKA – Amela od milja
AMKO – Amel od milja
AMLA – indijski ogrozd, amalaki
AMLE – odmah, smesta (tur.), hamle
AMNA Avdić – bosanska šahistkinja
AMOA – ganski fudbaler, Metju
AMOK – malajsko ludilo; pripovetka Štefana Cvajga
A-MOL – molski tonalitet
AMON – staroegipatski bog Sunca, Amun; judejski kralj, Manasehov sin
AMOT – švedski gitarista, Majk; švedski gitarista, Kristofer („Arch enemy“)
AMPA – vejavica, mećava (pokr.)
AMPL – skraćenica za aminoplast
AMUN – v. AMON
AMUT – staroegipatsko čudovište koje je jelo srca pokojnika, Amet, Amit
AMZA – klipan, budala (fig.); kapetan iz epske pesme o Nikcu od Rovina
AMZA Pelea – rumunski glumac
ANA O – Frojdova studija slučaja
ANAB – v. ANAV
ANAF – naš raniji lekar i biolog, Marko (1909 – 2010)
ANAK – biblijsko pleme divova, Enak
ANAS – sitan indijski novac (nema množinu!)
ANAT – papin godišnji prihod; vrhovna semitska i fenička boginja, ANATA, ANATU
ANAV – biblijski grad Enakita (u Judeji), Anab
ANAZ – australijski fudbalski sudija, Hakan
ANBU – grad u Kini; sumerski kralj
ANDO – japanski arhitekta, Tadao
ANDU – kineski vojskovođa iz VI veka, Hou
ANĐE – italijanski barokni slikar, Frančesko (1675 – 1757)
ANEJ – filozof, Lucije Seneka;  grad na severu Norveške
ANER – Amorejac iz Biblije, Avramov saveznik; čovek (grč.)
ANET Strojberg – danska glumica
ANGA – v. ANGU
ANGE Postekoglu – australijski fudbalski trener grčkog porekla
ANGU – pleme sa Nove Gvineje, Kukukuku, Anga
ANIĆ – naš st. šumarski stručnjak, Milan; naš bivši fudbaler, Darko; zadarski šahista, Darko
ANIK Žej –  francuska književnica („Zaljubljena žena“) (izv. Annick Geille)
ANIM – biblijski grad u Judeji; ganska sprinterka, Vida
ANIR - levitski grad koji je pripadao Manasiji, ANER (bibl.)
ANKA Badali – ranija hrvatska operska pevačica (mecosporan)
ANKA Humo – ranija hrvatska pijanistkinja
ANKA Jelačić – ranija hrvatska operska pevačica (alt)
ANRI Loran – francuski moderni vajar
ANRI Mišo – francuski pesnik
ANRI Rabo – francuski dirigent i kompozitor (1873 – 1949)
ANRI Rink – francuski šahovski teoretičar
ANSA – italijanska novinska agencija
ANSI – grad u Francuskoj
ANTA Bogićević – srpski vojvoda iz Prvog srpskog ustanka
ANTE Babaja – hrvatski filmski reditelj
ANTE Kovačić – hrvatski pisac realista
ANTE –stariji aviomodelar, Emil
ANTO – naš bivši fudbaler, Drobnjak
ANTS – raniji estonski klizač Antson, olimpijski šampion
ANJES – francuska režiserka Varda
AODI – putujući pevači starih Grka, aedi
APEL –helenski slikar, Apeles
APEN – grad u Nemačkoj kod Oldenburga
APEP – v. APOP
APER – pronalazač konzerviranja hrane, Nikola
APIĆ – novosadski muzički pedagog, Milena (klavir!); vršački košarkaš, Dragan;
APID – vladar Peloponeza, Inahov unuk, Apis (mit.)
APOP – neuništiva zmija iz egipatske mitologije, Apep, Apopis
APRO – mađarski šahista, Adrijan
ARAB – grad u Alabami (SAD); belgijsko-marokanski fudbaler, Naim; nemački kik-bokser, Halid
ARAC – gradić u severnoj Turskoj
ARAN –izotop ozona
ARBA – otac Enaka iz Biblije
ARČI Majo – američki reditelj
ARČI Mur – američki bokser
ARDI – francuska pevačica i glumica, Fransoaz (izv. Francoise Hardy)
AREF – bivši irački predsednik, Abdul Salam Mohamed
AREN – estonski slikar i graver, Pet; aromatični ugljovodonik
ARIĆ – hrvatski fudbaler, Robert Marić
ARIF Hikmet – bosansko-turski pesnik (Rizvanbegović-Stočević)
ARIK – nadimak Arijela Šarona
ARIO – grad u Meksiku
ARNE – nemački fudbaler Fridrih
ARNU – francuska glumica, Fransoaz
AROK – raniji trener FK Vojvodina, Ferenc
AROZ – grad u Brazilu
ARSA – naš TV reditelj, Arsenije Jovanović („Koreni“)
ARTA – oblast u Grčkoj; reka u Epiru
ARUA – oblast i grad u Ugandi
ARUM – jogunasti konj (tur.)
ASEK – FK sa Obale Slonovače (iz Abidžana)
ASIL – kiparski FK iz Lisija
ASIM – pevač grupe „S vremena na vreme“ Sarvan; folk pevač Brkan
ASIN – španski književnik Migel ... Palasios
ASIS – bivši brazilski fudbaler, Eder
ASJA – pripovetka Turgenjeva
ASJA Kisić – ranija hrvatska glumica, Bepina u seriji „Naše malo misto“
ASNA – korist (mađ.), hasna
ASOL Slivec – ruska skijašica (u Americi: Asoli)
ASOP – starogrčki bog reka, Asopos, Azop (mit.)
ASPA – drvena poluga na brodu (ital.)
ASPE – raniji meksički fudbaler, Alberto Garsija
ASUR – najstarija prestonica Asirije, AŠUR
AŠER – američki pevač Rejmond
AŠIČ – slovenački teolog i narodni lekar, Simon
AŠIĆ – naša književnica, Tijana („Dangeta, duša koja se smeje“)
AŠIL Deverija – francuski slikar (1800 – 1857)
AŠUR – v. ASUR
ATAČ – hrvatski slikar, Zlatko Kauzlarić
ATAI – turski pesnik i istoričar, Nevizade (1583 – 1635)
ATAN – banjalučki pesnik Zlatan Jurić
ATAR – seosko područje
ATEJ – starorimski tribun Gaj ... Kapiton; dugovečni vladar Skitije, Ateus
ATEM – v. ATUM
ATEN – asteriod blizak Zemlji, Aton
ATER – želja, volja (tur.)
ATEŠ – vatrena boja (pers.)
ATIĆ – naša istoričarka umetnosti, Zorica
ATIL – stara hazarska prestonica, Itil
ATIN – bugarski slikar marinista, Valentin Tuzsuzov
ATUK – Ringo Star u komediji „Pećinski čovek“;
ATUM – staroegipatski bog zalazećeg Sunca, Atem
AUGA – kći tegejskog kralja Aleja i Nereje u grčkoj mitologiji, Auge
AUGE – v. AUGA
AVAS – francuski književnik, Šarl-Luj (1783 – 1858); mesto u Trakiji, Avantas
AVED – francuski slikar iz epohe rokokoa, Žak-Andre Žozef
AVES – naziv klase ptica u sistematici; ptičje ostrvo u Karipskom moru
AVIM – v. Abim
AVIV – izraelski šahista Fridman (živi u SAD)
AVNI – izraelski glumac, Aki
AVRO – nekadašnja britanska fabrika aviona
AZAN – sin Arkada i muze Erato, brat Elata, Afidanta i Hiperipe (mit.)
AZER – pripadnik naroda turkijskog porekla, Azerbejdžanac
AZIS – bugarski pevač
AZIZ – rasipni turski sultan iz XIX veka, Abdul
AZOP – v. ASOP
AZOR – grad u Izraelu, kod Tel Aviva, AZUR
AŽIĆ – riječki košarkaš, Danko